کتاب کشاورزی هوشمند 2
برای مطالعه بخش اول و سوم مقاله کتاب کشاورزی هوشمند، می توانید با کلیک کردن روی این لینک اقدام نمایید :
/کتاب-کشاورزی-هوشمند-1/ کتاب-کشاورزی-هوشمند-3
همچنین شما عزیزان می توانید نسبت به خرید کتاب کشاورزی هوشمند نسل پنجم ( نسخه اول ) از طریق همین لینک اقدام نمایید .
1-2-5 مراحل کشاورزی دقیق
مفهوم پنج “R” در کشاورزی دقیق، این دستورالعمل را این گونه توضیح میدهد:
. نهاده مناسب (کودها و آفتکش ها) (Right input)
. زمان مناسب (Right time)
. جای مناسب (Right place)
. مقدار مناسب (Right amount)
. روش صحیح (Right manner)
به این روش، مدیریت مزرعه محور می گویند. تقاضا محوری در بازارهای جهانی، چالش اصلی کشاورزی سنتی است زیرا ابزارهای لازم برای تطبیق پذیری با تغییرات در بازار تقاضا را ندارد، اما در کشاورزی دقیق، پتانسل بسیار زیادی برای تطبیق با تغییرات بازار و بازار محور بودن وجود دارد. در کشاورزی دقیق، ما نیاز به جمع آوری داده های عظیمی داریم که از منابع بی شماری به دست می آیند، در حالی که پارامترهای خاک، محصول و محیط مزرعه را نیز رصد می کنیم. همچنین در کشاورزی دقیق، ما نگاه جامعی به کشش بازار و تغییرات در تقاضای بازار مصرف داریم. بنابراین، می توان کشاورزی دقیق را «خروش اطلاعات» نیز نامید. شکل 1-1 جریان اطلاعات را تا مرحله شدت یافتن آن، نشان می دهد.
داده های خام از سطح مزرعه (مانند خاک، محصول، محیط) به دست می آیند و سپس با دانش تخصصی (که در درون سامانه توسط کارشناسان خبره تولید شده است) و همچنین با داشتن اطلاعات لحظه ای از بازار و داده های سامانه های وابسته به شناسایی (به اختصار IMD، که شامل سرویس هایی برای مشاهدات، ارتباطات و پیشبینی وضع آب و هوا می باشند)، ترکیب می شوند. توسعه ابزارهای یکپارچه سازی داده ها، سامانه های خبره و سامانه های تصمیم یار، مدیریت این داده های عظیم را راحت تر می کند (Sigrimis et al., 1999). در کشاورزی دقیق، باید مقرراتی برای استانداردسازی قالب های داده وجود داشته باشد.
برخی از مراحل اساسی موثر در کشاورزی دقیق از طریق نمودار زیر نشان داده شده است:
1-3 نیاز و محدوده کشاورزی دقیق
جمعیت جهان به سرعت در حال رشد است و اگر فناوری ها و راه حل های مقرون به صرفه برای به حداقل رساندن کمبود محصول به کشاورزان ارائه نگردد، امنیت غذایی به یک چالش بزرگ تبدیل خواهد شد. به همین منظور، استفاده حداقلی از آب، کود، آفتکش، حشره کش و علف کش به همراه تجهیزات تخصصی لازم برای کشاورز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. کشاورزی به سبک سنتی مبتنی بر تخمین میانگین شرایط به صورت فرضی یا تجربی بود که با وضعیت واقعی فاصله داشت، بنابراین برای شناسایی تفاوتهای منطقه ای در مزارع و اصلاح برنامههای مدیریتی، به تلاش و دقت زیادی نیاز بود (شکل 1-1). از طرفی، معمولا کشاورز سنتی تصمیمات را برای کل مزرعه می گرفت و مدیریت منطقه ای میسر نبود(مثلا کشاورز تصمیم میگرفت کل مزرعه را سمپاشی کند و هر بخش مزرعه را به طور جداگانه مورد بررسی قرار نمی داد).
برای یک کشاورز سنتی پذیرفتن تغییر ساختار ذهنی در مورد شرایط مزرعه و اصلاحات لازم مربوطه که از طریق سال ها آزمون و خطا به دست آورده، کار سختی بود. پذیرش این امر مخصوصا برای کشاورزان سنتی در ایران که تجربیات در زمینه کشت را، خودشان طی سال ها کار و از طریق چندین نسل، به صورت سینه به سینه بدست آورده اند، بسیار دشوار است. بنابراین، در مواجهه با تغییر الگوی کشت، پذیرش تغییر الگوها که از طریق تجربیات گذشته حاصل شده بود، برای کشاورز ایرانی کار بسیار سختی است. بعلاوه پذیرش ریسک اعمال تصمیمات مدیرتی به صورت هوشمند نیز برای وی آسان نیست، بنابراین کشاورز سنتی با افزایش مقدار مصرف نهاده یا صرف زمان بیشتر برای حضور در مزرعه و مشاهده و تصمیم گیری آنی، تلاش دارد تا خلاء های بزرگ مدیریتی را جبران کند (کشاورزی مداربسته)، حال آنکه همیشه ممکن است این روش های سنتی ، مملو از خطاهای انسانی باشند و تصمیمات مدیریت کلی یک مزرعه را دچار مشکل کند، هزینه تولید را به شدت بالا ببرد و استفاده بهینه از نهاده ها را دچار اخلال کند(مثلا اگر کشاورز در قسمتی از مزرعه آفت میدید، به ناچار باید کل مزرعه را سمپاشی می کرد). کشاورزی دقیق این مشکلات را با مجموعهای خودکار و ساده شده از اطلاعات حاصل از تجزیه و تحلیل مداوم داده های مزرعه و ارائه نتایجی برای تصمیمگیریهای مدیریتی بهتر، در بخشهای کوچکی از مزرعه حل کرده است. در زمین های بزرگ نیز کشاورزی دقیق، دیدی جزئی نگرانه به تمام شاخص های مورد نیاز برای اداره مزرعه را(شکل 3-1).
1-4 مفاد کشاورزی دقیق
کشاورزی دقیق، وابسته به 5 R است که پیشتر به آنها اشاره کردیم(یعنی ورودی مناسب، زمان مناسب، مکان مناسب، مقدار مناسب و روش مناسب). برای اجرای موفق کشاورزی دقیق، 5 R باید به صورت کامل اجرا شوند. کشاورزی دقیق جمع آوری و رده بندی اطلاعات مهمی است که با کمک تعدادی ابزار کشاورزی دقیق صورت می پذیرد برای آینده کشاورزی.
از طرف دیگر، کشاورزی دقیق تنها به دلیل پیشرفت های اخیر در زمینه فناوری امکان پذیر است. این فناوری ها می توانند با یکدیگر تعامل داشته باشند تا یک سامانه کشاورزی دقیق را برای دستیاری کشاورزان در زمینه تصمیمگیری های مربوط به مدیریت ویژه مزرعه خود (SSM) و سایر فعالیت های مرتبط فراهم آورند. فناوری هایی مانند نظارت بر عملکرد، سامانه های موقعیت یابی جهانی و موارد دیگر. بهبود در قابلیت های محاسباتی، تقاضا رابرای سامانه تولید کشاورزی و مدیریت داده ها افزایش داده است. کشاورزی دقیق همچنین می تواند به عنوان یک استراتژی مدیریتی که نسخه ارتقاء یافته تر استراتژی های مرسوم است و از داده های مهم برای تصمیمگیری های مدیریت موضعی محصولات زراعی استفاده می کند، شناخته شود. این فناوری امکان مدیریت تنوع مکانی و زمانی در یک مزرعه، کاهش هزینه ها، بهبود کمیت و کیفیت محصول و به حداقل رساندن اثرات زیست محیطی را برای کشاورز فراهم می کند.
محصول کتاب کشاورزی هوشمند
بر این اساس می توان نتیجه گرفت که کشاورزی دقیق یا کشاورزی هوشمند دارای سه جزء اصلی است:
1-4-1 داده
برای رسیدن به حداکثر نتایج در کشاورزی دقیق داده های حیاتی که شامل پارامترهایی مانند ویژگی های محصول زراعی، شاخص های خاک(مانند توپوگرافی، وضعیت حاصلخیزی، بافت، ظرفیت حفظ رطوبت، نیازها و قابلیت های لازم برای کشت زراعی، شوری، دیم، غرقآبی و غیره)، حمله آفات (به طور مثال حشرات، بیماری ها، علف های هرز و غیره)، شرایط آب و هوایی (اقلیمی)، سایر تنش های زیستی و غیر زیستی، واکنش رشدی در مراحل فنولوژیکی گیاه، حمل و نقل برای برداشت و پیش از برداشت، بازاریابی و هوش تجاری، شرایط اجتماعی کشاورزان و غیره لازم و ضروری می باشد. این داده ها می توانند تقریبا برای تمامی فرآیندهای لازم برای دستیابی به یک توسعه قابل ملاحظه در مقایسه با کشاورزی سنتی استفاده شود. همچنین می توانند برای تولید نقشه های غنی از اطلاعات درباره مناطق زراعی/ روستایی مورد استفاده قرار گیرند(مثلا نقشه خصوصیات مختلف خاک، آب زیرزمینی، بروز آفت، پراکنش گیاه هرز، توپوگرافی، آلودگی زیست محیطی و غیره) این داده ها به عنوان پایگاهی مهم برای انجام تصمیمات در مورد هر مزرعه، با روش مدیریت ویژه مناطق کوچک زراعی عمل می کنند.
1-4-2 فناوری
فناوریهای نوظهور و کشاورزی دقیق دست در دست هم کار می کنند تا کشاورزان را به روز نگه دارند و تمام مزایای مرتبط را برای آنها فراهم کنند. این فناوریها ثابت کردهاند که تولید، بهرهوری و سودآوری را به میزان قابل توجهی افزایش میدهند. استفاده از سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، سامانه موقعیت یاب جهانی(GPS)، آنالیزورهای خودکار، حسگرها، عملگرها و رایانهها به همراه نرمافزار مناسب، فناوریهای ذخیرهسازی عظیم، دستگاههای محاسباتی به روز و غیره، میتواند به شناسایی دقیق کمبودها در مناطق گوناگون کمک کند. کمی کردن تجزیه و تحلیل، و اهمیت اقتصادی محدودیتهای مربوط به آب، کود، سموم و محصول در کنار اثرات زیستمحیطی آنها در سطح مزرعه، روستا یا منطقه می توانند رهنمود های مهمی در زمینه پذیرش سامانه های مدیریت یکپارچه سلامت خاک، مواد مغذی، آفات، آب، انرژی و منابع ژنتیکی محصولات مختلف ارائه دهند. با استفاده از حسگرها می توان کیفیت محصول پس از برداشت را کنترل کرد و افزایش داد. از پهپادها می توان برای اهداف نظارتی و سمپاشی استفاده کرد. علاوه بر این، تراکتورهای بدون راننده نمونه ای باورنکردنی از فناوری کشاورزی دقیق هستند. در نهایت، سامانههای اینترنت اشیاء مطمئناً یک پیشرفت در کشاورزی دقیق بوده است.
1-4-3 مدیریت
این جمله درستی است که «مدیریت کلید اصلی موفقیت در کشاورزی دقیق است.» مدیریت دقیق برای عملکرد کشاورزی دقیق، حیاتی است. مدیریت، اطلاعات به دست آمده را با فناوری موجود در یک سامانه مدیریت جامع ترکیب می کند. کاربر باید دانش کافی برای استفاده از اطلاعات و فناوری فوق را داشته باشد تا بتواند حداکثر سود را به دست آورد.
5 R توسط مدیریت دقیق و رقابتی پشتیبانی می شود. پیچیدگی کشاورزی و تخصصهای متنوع مورد نیاز برای توسعه و انتشار فناوریهای کشاورزی دقیق دانشمحور، نیازمند تلاشهای چند جانبه متخصصان آگرونومیست، اصلاحکنندگان نباتات، دانشمندان خاک، هواشناسان کشاورزی، حشرهشناسان، آسیبشناسان گیاهی، دانشمندان علفهای هرز، بیوتکنولوژیستها، توسعهدهندههای زیست محیطی، متخصصان محیط زیست و البته خود کشاورزان می باشد.
به منظور انجام کشاورزی دقیق به صورت موثر دستورالعملی برای مدیریت اطلاعات، سامانه تصمیم یار (DSS)و ارائه دهنده خدمات کشاورزی دقیق وجود دارد.
1-5 وسایل و روش ها
1-5-1 سامانه موقعیت یابی جهانی (GPS)
سامانه موقعیت یاب جهانی (GPS)، مهم ترین ابزار در کشاورزی دقیق است. این سامانه به عنوان یک سامانه ناوبری که متشکل از شبکه ای از ماهواره هاست تعریف می شود که امکان شناسایی مکان ها را در مقیاس متر در یک منطقه حقیقی واقع در یک مزرعه (100 متر تا 01/0 متر) فراهم می کند. این مکان حاوی اطلاعاتی مانند عرض جغرافیایی، طول جغرافیایی، و ارتفاع آن بخش خاص از مزرعه است تا جزئیات مربوط به محصولات، خاک، آب، موانع، وقوع آفات، تهاجم علف های هرز و سایر موارد مرتبط در آن موقعیت را شناسایی کند. یک کاربر با داشتن چنین سامانه موقعیت یابی پیچیده و دقیقی، ابزاری برای مدیریت کشاورزی دقیق دارد. برخی از مزایای GPS در کشاورزی به شرح زیر است:
. نقشه برداری از شاخصه های قابل اندازهگیری خاک و محصول
. استفاده از ورودی ها (مانند بذر، کود، آفتکش ها، علفکش ها، و آب آبیاری) در مناطق مورد نظر
. نظارت بر عملکرد
. مدیریت مزرعه
می توانید با مراجعه به صفحات ( کشاورزی هوشمند / باغداری هوشمند / آبزی پروری هوشمند / هواشناسی هوشمند / دامداری هوشمند / سنجش از دور ) از محصولات ما در این بخش دیدن بفرمایید و بیشتر با کشاورزی هوشمند آشنا شوید .
1-5-2 سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)
سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS)، یک فناوری انقلابی است که کار بر روی داده هایی را که در منطقه با نقشه برداری فضایی از زمین مرتبط هستند، امکان پذیر می کند.
سامانه اطلاعات جغرفیایی به مجموعه ای از سخت افزارها، نرم افزارها، داده های جغرافیایی و منابع انسانی گفته می شود که به منظور جمع آوری، تجزیه و تحلیل و به کارگیری کلیه اطلاعات جغرافیایی مورد استفاده قرار می گیرند. GIS پایگاه دادهای است که به طور ویژه برای کار با نقشه طراحی شده است. GIS بستری برای مدیریت گردآوری، ذخیره سازی، بازیابی و تجزیه و تحلیل داده هایی است که با ویژگی های یک مکان خاص (یعنی اطلاعات مکانی) مرتبط هستند. GIS عملیات ذخیره سازی و سازماندهی اطلاعات از منابع متعدد داده های مربوط به یک منطقه خاص جغرافیایی، در لایه های مختلف را تسهیل می بخشد. هر لایه در GIS، «Coverage» نامیده می شود که از ویژگی های جغرافیایی مرتبط با توپولوژی (به عنوان مثال توپوگرافی، انواع خاک، زهکشی سطحی، زهکشی زیرسطحی و غیره) و داده های مربوطه تشکیل شده است. GIS بدون شک چیزی بیش از یک نقشه سنتی صرف است که نه تنها توانایی ارائه راه حل های نسبی را دارد، بلکه دارای قدرت محاسباتی و تحلیلی است که دیدگاههای پیچیدهای از زمینهها ایجاد میکند و تصمیمگیری های معتبر مربوط به فناوری کشاورزی را ممکن می کند.
سامانه های GIS برای ساخت یک سری از داده ها و به عنوان سامانه های تصمیم یار، در بسیاری از زمینه ها قابل استفاده هستند. با این حال، GIS نباید با سامانه های خود خود تصمیم گیرنده اشتباه گرفته شود.
1-5-3 شبکه های حسگر بی سیم
شبکههای حسگر بیسیم (WSN) یک فناوری است که در آن تعدادی حسگر بر حسب نیاز در سراسر مزرعه مستقر شده و در شبکهای با هم ادغام میشوند تا اطلاعاتی را در مورد پارامترهای مختلف منطقه مورد نظر به ما بدهند. پیشرفت هایی در زمینه توسعه حسگر وجود دارد که منجر به ایجاد حسگرهای بسیار دقیق تر شده است. حسگرها عمدتاً برای رطوبت، پوشش گیاهی، دما، بافت، ساختار، خصوصیات فیزیولوژیکی، رطوبت، سطح مواد مغذی، بخار، هوا و غیره در کشاورزی دقیق استفاده میشوند. این داده ها وقتی پردازش و تجزیه و تحلیل می شوند، نتیجه ارزشمندی به دست می دهند که به دستیابی به اهداف کشاورزی دقیق کمک می کنند. WSN به طور عمیق در «فصل WSN » توضیح داده شده است.
1-5-4 پهپاد ها و ربات های کشاورزی
پهپادها کارهای مختلف و زیادی را انجام می دهند و کاربرد خود را در بخش های مختلف از جمله عرصه کشاورزی پیدا کرده اند. با بکارگیری هوش مصنوعی (AI) در هواپیما های بدون سرنشین، کار را برای کشاورز بسیار راحت کرده و به همین خاطر، کاربرد آن در کشاورزی دقیق به طور قابل توجهی افزایش یافته است. هواپیماهای بدون سرنشین در کارهای مختلفی مانند جمعآوری دادهها، نظارت بر محصول و مزرعه، تشخیص بیماری و همچنین در بسیاری از روشهای کشاورزی دقیق مانند سمپاشی، نظارت و غیره کمک میکنند.
هدف هوش مصنوعی همیشه به حداقل رساندن فعالیت های تکراری و پرخطای انسانی بوده است. قلمرو کشاورزی دقیق یکی از حوزههای مهمی است که به اتوماسیون و دستگاههای هوشمندی نیاز دارد تا عملکردهایی را انجام دهد که در گذشته، به مداخله انسانی نیاز داشتند. به عنوان مثال می توان به تراکتورهای هوشمند اشاره کرد که ماشین هایی مبتنی بر هوش مصنوعی بوده و دارای فناوری های متعددی مانند حسگرها، رادارها لیدارها و سامانه GPS برای انجام عملکردهای بدون راهبر هستند.
1-5-5 ماهواره ها
داده های ماهوارهای نسبت به روش های مرسوم، مزایای زیادی، به ویژه از نظر داده های مربوط به تصمیم گیری لحظه ای، تصویر فضایی و پوشش، را برای کشاورزی دقیق به همراه دارند. از جمله این مزایا می توان به مقرون به صرفه بودن این روش اشاره کرد. دادههای فضایی در پرداختن به بسیاری از جنبههای حیاتی مانند برآورد سطح رسیدگی محصول، برآورد عملکرد و تولید محصول، استخراج اطلاعات اولیه خاک، مطالعات درباره سامانه کشت، بیمه آزمایشی محصولات کشاورزی و موارد دیگر مورد استفاده قرار میگیرند.
ماهوارهها همچنین بهعنوان ابزار مدیریتی در کشاورزی دقیق مورد استفاده قرار می گیرند ، زیرا تصاویر ماهوارهای برای توصیف جزئیات مزرعه های کشاورز و اغلب در ترکیب با سامانههای اطلاعات جغرافیایی (GIS) به کار میروند تا روشهای کشت فشردهتر و کارآمدتری را امکانپذیر سازد. البته در سطح جهانی، استفاده از داده های ماهواره ای بیشتر توسط دولت ها مورد استفاده قرار می گیرد تا بتوانند اطلاعات مدیریتی کلانی را از وضعیت کلی یک کشور دریافت کرده و در مورد آن تصمیم گیری نمایند، دلیل کاربرد کمتر ماهواره ها در کشاورزی این است که دقت تصاویر رایگان ماهواره ای آن قدر بالا نیست تا بتوان به مزارع در مقیاس کوچک خدمات مناسبی ارائه داد.
1-5-6 سامانه آبیاری دقیق
سامانه آبیاری قطره ای دارای کنترل کننده های مبتنی بر GPS است. این سامانه نمونه ای از ابزارهای مهم مورد استفاده در کشاورزی دقیق می باشد. شبکههای حسگر بیسیم در این سامانه های آبیاری، به نظارت بر رطوبت خاک و محیط کمک می کنند. این امر، با کمک پارامترهای کاربردی سامانه آبیاری (شامل شدت جریان آب، فشار آب و غیره) صورت می گیرد. این اطلاعات به تعیین دقیق مقدار آب مورد نیاز برای بهینه سازی عملکرد کمک میکند.
1-5-7 نرم افزار
نرم افزارهای متنوعی برای انبوهی از وظایف در کشاورزی دقیق مورد نیاز است. انواع خاصی از نرم افزارها با عملکردهای خاص در زیر فهرست شده اند:
. نرم افزارهای نقشه برداری
. نرم افزارهای کاربردی با نرخ متغیر و مولدهای نقشه
. نرم افزارهای پوشش نقشه های مختلف
. نرم افزارهای ارائه ویژگی های پیشرفته آماری زمین
. نرم افزارهای تحلیل آماری
نرم افزار کشاورزی دقیق شامل ابزارهای کنترل کننده ای است که به طور گسترده در فناوری کشاورزی دقیق استفاده می شود. اینترنت اشیاء کالیبراسیون نرم افزار را بهبود می بخشد ( مثلا از طریق به روز رسانی خودکار تجهیزات) و راه حل های جدیدی را برای مدیریت مزرعه معرفی می کند، مانند مدیریت رانندگی ایمن یک تراکتور از راه دور از طریق یک تلفن همراه. ظرفیت کشاورزی دقیق امروزی و اینترنت اشیاء، امکان کنترل دستگاه را به طور همزمان فراهم می کند.
1-5-8 برداشت محصول
در کشاورزی دقیق، نظارت بر عملکرد بسیار مهم است. سامانه نظارت بر بازده ترکیبی از اجزای مختلف مانند حسگرها، دستگاه های ذخیره سازی، رابط کاربری، ماشین محاسباتی، سامانه کنترل یکپارچه سازی، تعامل این اجزا و غیره است. نظارت عملکرد به تجهیزاتی مانند کمباین ها یا تراکتورها متصل می شوند تا مقدار قابل توجهی از اطلاعات را جمع آوری کنند (به طور خاص، عملکرد دانه، سطح رطوبت، ویژگی های خاک و بسیاری موارد دیگر). این دادهها برای بیش از ده سال جمعآوری میشوند تا دادههای غنی و معنیداری برای تحلیل روند مکانی و زمانی و اطلاعات مدیریتی ارائه دهند. نقشه برداری عملکرد را می توان با GPS همراه با سامانه نظارت بر عملکرد انجام داد.
1-5-9 پلتفرم های آنلاین
در انقلاب صنعتی چهارم، حجم عظیمی از داده ها توسط دولت ها، سازمان ها، داوطلبان و غیره برای ترویج و کمک به استفاده از کشاورزی دقیق به کشاورزان ارائه می شود. پلتفرم های آنلاین زیادی در جهان با اهداف تجاری و با رویکرد ارزان سازی خدمات در اختیار کشاورزان قرار گرفته است. کشاورزان می توانند به راحتی تجهیزات و سنسورهای خود را به این سامانه های آنلاین متصل نموده و با کمترین هزینه از کشاورزی دقیق بهره مند گردند.
1-5-10 سنجش از دور
سنجش از دور، هنر و علم جمع آوری اطلاعات در مورد اشیاء یا مناطقی از دنیای واقعی، از راه دور بدون تماس فیزیکی مستقیم با اشیاء مورد مطالعه است. سنجش از دور از تکنولوژی طیف الکترو مغناطیسی (مانند مرئی، مادون قرمز، و امواج مایکروویو) برای ارزیابی ویژگیهای زمین استفاده می کند.
سنجش از دور ابزار مهمی در کشاورزی دقیق است که مزایای مهمی را در ترکیب با GIS، GPS، ماهواره ها و غیره نشان داده است. موارد زیر، برخی از موارد استفاده از سنجش از دور در کشاورزی دقیق است:
. نقشه برداری از خاک؛ تعیین مشخصات آب و هوا و زمین
. تشخیص کمبود مواد مغذی محصول
. تجزیه و تحلیل رویشی
. تخمین عملکرد محصول و پیشبینی تولید
. پیشبینی برداشت محصولات ایرانی
. خدمات مشاوره کشاورزی مبتنی بر ماهواره
. مدیریت آفات
. ارزیابی و نظارت
. تخمین تاب آوری خاک
. تخمین رطوبت خاک
. ارزیابی و پایش سیل
برای مطالعه بخش یک و سه مقاله کتاب کشاورزی هوشمند، می توانید با کلیک کردن روی این لینک اقدام نمایید :
کتاب کشاورزی هوشمند 1 / /کتاب-کشاورزی-هوشمند-3
بازنشر داده شده از کتاب کشاورزی هوشمند، تالیف آقای دکتر حمید بهنگار مدیر عامل شرکت دانش بنیان پرتوتاپ رایان تولید کننده سامانه ها و پلتفرم های کشاورزی هوشمند .
محصولات شرکت دانش بنیان پرتوتاپ رایان
برای دریافت اطلاعات بیشتر وارد شوید و فرم های زیر را تکمیل بفرمایید
